کنکور از کجا و چه زمانی به‌وجود آمد؟
کنکور یک واژه‌ی فرانسوی است. در لغت به معنی مسابقه، فتح کردن، پیروزی و به صورت کلی‌تر آزمونی برای سنجش دانسته‌ها می‌باشد. کنکور درواقع امتحان و آزمونی است که از داوطلبان ورود به دانشگاه و یا بعضی از موسسات خصوصی آموزشی، گرفته می‌شود. در حال‌حاضر این آزمون در ایران، کره جنوبی و چین برگزار می‌شود. درحالی که در بسیاری از کشورهای غربی این آزمون وجود ندارد.
با توجه به محدود بودن ظرفیت دانشگاه‌ها و تعداد زیاد داوطلبان، برگزاری این آزمون را می‌توان راهی برای گزینش و انتخاب متقاضیان دانست. تا دهه ۴۰ شمسی، هر دانشگاه، شیوه‌ای متفاوت برای گزینش دانشجو داشت؛ بعضی به صورت امتحان و برخی دیگر به شکل مصاحبه علمی. تعداد دانشگاه‌ها و تعداد متقاضیان نیز بسیار محدود بودند؛ به طوری که بسیاری از صندلی‌های دانشگاه، خالی از دانشجو باقی می‌ماندند.
اگر بخواهیم از منابع تاریخی استفاده کنیم، امتحانات توسط یک تاجر و خیرخواه آمریکایی معروف به هنری فیشل در اواخر قرن نوزدهم ابداع شد. با این حال، برخی منابع اختراع ارزیابی‌های استاندارد را به مرد دیگری با همین نام، نسبت می‌دهند. نفر دوم، استاد مطالعات دینی در دانشگاه ایندیانا در اوایل قرن ۲۰ بود. درواقع به درستی مشخص نیست کدام یک از این دو، اقدام به ابداع آزمون‌ها و امتحانات کرده‌اند.
از سال ۴۰ به بعد، تعداد داوطلبان بیشتر از تعداد صندلی‌های دانشگاه شد. با این حساب، قرار دادن کنکور در مسیر تحصیلی دانش‌آموزان سبب شد افراد پرتلاش‌تر به دانشگاه راه یابند. در همین راستا، کلاس کنکور به عنوان یکی از ابزارهای کمک‌آموزشی، به بسیاری از داوطلبان در رسیدن به موفقیت در این رقابت نقش مهمی ایفا کرد.
پزشکی اولین رشته‌‌ای بود که در دانشگاه‌های ایران پرطرفدار شد. نخستین بار در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران به دلیل تعداد زیاد متقاضیان، امتحانی هماهنگ برگزار شد. دانشکده‌های حقوق و فنی بعد از آن، امتحان ورودی برگزار کردند. شرایط چنین بود که اغلب متقاضیان ورود به دانشگاه ابتدا در امتحان دانشکده پزشکی شرکت می‌کردند. داوطلبان در صورت عدم قبولی در رشته پزشکی، به سراغ دیگر رشته‌ها و دانشگاه‌ها می‌رفتند.
کنکور در ایران
کنکور در ایران از ابتدای تأسیس دانشگاه‌ها وجود داشت ولی تا سال ۱۳۴۸ هر دانشگاه برای جذب دانشجو مستقل عمل می‌کرد.هر دانشگاه با گرفتن امتحانات ورودی خاص خود، دانشجویانی را می‌پذیرفت. براساس این گزارش، از اوایل دهه ۴۰ دانشگاه‌هایی از جمله صنعتی آریا مهر(صنعتی شریف)، پلی تکنیک(امیرکبیر)، ملی، فردوسی و جندی شاپور ساخته شدند . تعداد دانشگاه‌ها تا اوایل دهه پنجاه، به ۱۴ دانشگاه می‌رسید.
اولین کنکور ایران در سال ۱۳۴۲ برگزار شد و ۴۷هزار و۷۰۳ داوطلب در آن شرکت کردند. سؤالات اولین دوره‌ی کنکور، به صورت سؤالات کوتاه پاسخ طراحی شده بودند. در آزمون سال ۱۳۹۴ که چهل و ششمین کنکور ایران بود حدود ۸۵۰ هزار نفر، داوطلب ورود به دانشگاه بودند. از این میان، ۵۰۰هزار نفر در رشته علوم تجربی ثبت‌نام کرده بودند.
آزمون‌هایی که در گذشته برگزار می‌شد، تفاوت بسیاری با آزمون‌های امروزی داشت. سبک طرح سوال در آنها به صورت چهار گزینه‌ای نبود. در سال‌های ابتدایی برگزاری کنکور، این آزمون یک مرحلهای نبود. با وجود چند مرحلهای بودن کنکور، مسیر رسیدن داوطلبان به رشته مد نظر، طولانی‌تر از حالا بود. بالا بودن تعداد متقاضیان رشته‌ی پزشکی، از مواردی است که از گذشته تا به‌حال وجود داشته‌است. از همان ابتدای شکل‌گیری کنکور تاکنون، زیر گروه تجربی بیشترین تعداد داوطلبان را دارا بوده و همینطور رشته پزشکی بیشترین تعداد متقاضی را داشته است.
کنکور در گذشته به چه شکل بوده‌است؟
آزمون کنکور در گذشته، به معدل نیز توجه می‌کرد. اهمیت معدل مربوط به سال ششم و دوازدهم بود. علاوه‌بر‌این، مانند امروز منطقه‌ی داوطلب، نظام وظیفه، مدارک نیز موثر بود.
در سال ۱۳۵۷ پذیرش در دانشگاه تنها وابسته به کنکور بود. بعد از انقلاب، یعنی در سال ۱۳۵۸ آزمون کنکور برگزار شد ولی به‌خاطر انقلاب فرهنگی و اتفاقات آن دوره به مدت ۳ سال دانشگاه‌ها تعطیل شدند.
سه سال بعد یعنی در سال ۱۳۶۱ برگزاری کنکور دوباره از سر گرفته‌شد و در این سال تنها برای رشته‌های پزشکی، فنی و مهندسی، کشاورزی، الهیات و معارف اسلامی آزمون برگزار شد. این روند کنکور تا سال ۱۳۷۱ ادامه پیدا کرد و داوطلبان سه نوع سهمیه آزاد، منطقه‌ای و نهادهای انقلاب اسلامی داشتند. به مرور زمان، موسسات جدیدی مانند پیام‌نور، شبانه، مراکز تربیت معلم و دانشگاه‌های غیرانتفاعی به وجود آمدند.
تغییرات در آزمون ورودی دانشگاه در دهه‌ی۷۰
بعد از سال ۱۳۷۱ تغییرات جدیدی درنظام آموزش و پرورش ایجاد شد. نظام آموزشی جدید به صورت ۵ سال دبستان، ۳ سال راهنمایی، ۳سال دبیرستان و سپس پیش‌دانشگاهی بود. طی این سال‌ها داوطلبان رشته ریاضی و تجربی می‌توانستند در آزمون رشته‌ی انسانی نیز شرکت کنند. اما دانش آموزان رشته‌ی انسانی این امکان را نداشتند. بعد از مدتی شرط معدل نیز به فاکتورهای قبولی در کنکور اضافه شد و باعث شد داوطلبان روی امتحانات نهایی و دیپلم نیز تمرکز کنند. روند درخواست داوطلبان برای شرکت در کنکور و پذیرش در دانشگاه‌ها صعودی بود. این امر باعث افزایش دانشگاه‌های آزاد، پیام نور، غیرانتفاعی و ایجاد دانشگاه جامع‌علمی ـ کاربردی شد.
ایجاد دانشگاه‌های آزاد و بالا بودن تعداد داوطلبان، سبب اعمال تغییراتی در آزمون سراسری شد. پس از آن، کنکور به دو قسمت تقسیم شد؛ یک آزمون مختص به دانشگاه‌های سراسری و دیگری صرفا برای ثبت‌نام در واحدهای دانشگاه آزاد.متقاضیان آن دوره، برای اطمینان قبولی در یک دانشگاه در هر دو آزمون شرکت می‌کردند. البته بعد از سال ۹۰، کنکور تنها به یک آزمون سراسری کاهش یافت. پذیرش در دانشگاه آزاد هم با توجه به رتبه در کنکور انجام می‌شد.
پیشنهاد حذف کنکور
از سال ۱۳۸۵ قانون حذف کنکور به علت بالابردن استرس دانش‌آموزان و غیراستاندارد بودن آن کلید خورد. اما نظام آموزشی سعی کرده است تمرکز اصلی را روی معدل بگذارد و درصد تاثیر معدل دیپلم و پیش دانشگاهی را افزایش دهد.
تاکنون موضوع حذف کنکور به صورت قطعی عملی نشده و همچنان این آزمون برای تعیین صلاحیت دانشجویان دانشگاه‌های بزرگ و رشته‌های پرطرفدار برگزار می‌شود.اگرچه طی چند سال اخیر دانشگاه‌ها در برخی رشته‌های تحصیلی خود، براساس سوابق تحصیلی به ثبت‌نام داوطلبان می‌پردازند.
کنکور بیشتر در کشورهای آسیایی برگزار می‌شود. از افغانستان تا ژاپن سالانه برای ورود به کار و یا دانشگاه هزاران نفر کنکور می‌دهند.می‌توان گفت این مرحله تحصیلی تنها مختص به ایران نیست و یک روال مرسوم در بسیاری از کشورهاست.
سالانه داوطلبان زیادی برای قبولی در این آزمون و شرکت در دانشگاه مدنظر خود، تلاش می‌کنند. رشته‌ی تجربی بالاترین تعداد داوطلب را دارد. بعد از رشته تجربی به ترتیب رشته‌های انسانی، ریاضی، هنر و زبان متقاضی دارند. در سال ۹۸، ۱۱۱۸۷۹۳ نفر در آزمون سراسری کنکور شرکت کرده‌اند.
کنکور در افغانستان
در افغانستان سالانه امتحان کنکور فقط کسانی که از پایه دوازدهم فارغ شده‌اند در کنکور شرکت می‌کنند. به علت پذیرش اندک دانشگاه‌های دولتی، این امتحان دشوارترین آزمون این کشور محسوب می‌شود. این امتحان همه ساله از بهمن آغاز و تا مرداد ماه ادامه دارد. این آزمون در تمامی ولایت افغانستان برگزار می‌شود. این امتحان شامل ۱۶۰ سؤال است که ۳۶۰ نمره دارد. منبع سوالات این آزمون، کتاب‌های سه سال آخر یعنی دهم، یازدهم و دوازدهم است. موضوعات سؤال‌ها به دو بخش عمده سیاسی و اجتماعی تقسیم می‌شود.
کنکور در ژاپن
برای جوانان ژاپنی امتحان ورود به دانشگاه نخستین چالش زندگی‌شان محسوب می‌شود. هر ساله صدها هزار دانشجو برای ورود به دانشگاه‌های مورد نظرشان با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. دانشگاه‌های این کشور، آزمون‌های ورودی سالانه خود را در ماه آوریل (فروردین و اردیبهشت) برگزار می‌کنند. تحصیلات دانشگاهی در این کشور از اهمیت بالایی برخوردار است.
اگرچه آزمون‌های ورودی به اندازه گذشته سخت نیست، اما هنوز برای جوانانی که امیدوارند در یکی از دانشگاه‌های برتر کشور تحصیل کنند، رقابت بسیار شدید و سخت است. دانش آموزان برای شرکت در دانشگاه‌های خصوصی باید امتحان ورودی بدهند و می‌توانند برای ورود به دانشگاه دروس مورد نظر خودشان را انتخاب کنند.
آنها معمولاً باید ریاضی، علوم، مطالعات ژاپن و اجتماعی را بخوانند. مطالعه این دروس بسته به این موضوع است که کدامیک از این دروس برای رشته‌ی انتخابیشان حائز اهمیت است. علاوه براین‌ها آزمون انگلیسی هم جزو موارد مورد امتحان است. دانش‌آموزانی که می‌خواهند در دانشگاه‌های ملی و دولتی ثبت نام کنند، باید آزمون ملی برای پذیرش دانشگاه را علاوه بر یک امتحان دانشگاه پشت سر بگذرانند.
دانش آموزان و داوطلبانی که آزمون آنها دو مرحله است، باید یک مرحله را به صورت سراسری و مرحله بعد را زیرنظر دانشگاه و مرکز آموزشی مورد نظر آزمون می‌دهند. در صورت عبور از هر دو مرحله به عنوان دانشجو پذیرفته می‌شوند. حال اگر داوطلبی موفق به قبولی نشود، می‌تواند برای بار دوم شانس خود را امتحان کند. اما داوطلبان دانشگاه‌های خصوصی نمی‌توانند در آزمون اصلی حضور یابند.
کنکور در چین
در چین آزمون ورود به دانشگاه با نام گائوکائو برگزار می‌شود. هر سال داوطلبان بسیار زیادی برای تصاحب صندلی یکی از بهترین دانشگاه‌های این کشور با یکدیگر به رقابت می‌پردازند. جوانان چینی قبولی در این آزمون را بسیار سرنوشت‌ساز می‌دانند چراکه براین باورند در صورت پذیرش آینده درخشانی را برای خود رقم خواهند زد. به همین دلیل هر ساله میلیون‌ها دانش‌آموز برای شکستن سد کنکور به رقابت با یکدیگر می‌پردازند.
آزمون کنکور در چین هر ساله در دو گروه رشته‌های «ادبیات چینی، ریاضیات، زبان انگلیسی، بیولوژی، فیزیک و شیمی» و گروه «ادبیات چینی، ریاضیات، زبان انگلیسی، جغرافیا، تاریخ و سیاست» برگزار می‌شود.
البته باید بدانیم که تاریخچه کنکور در چین قدمتی ۲۰۰۰ ساله دارد، چرا که برای رسیدن به مقامات دولتی نیاز بود با هم به رقابت بپردازند.
کنکور در کشورهای اروپایی
کنکور تنها در کشورهای روسیه، فرانسه، اسپانیا وجود دارد. در فرانسه کنکور برای تمام داوطلبان دانشگاه‌های دولتی وجود دارد اما ۸۵ درصد از این داوطلبان قبول می‌شوند، لازم به ذکر است که کنکور در فرانسه قدمتی ۱۰۰ ساله دارد. در روسیه و اسپانیا هم آزمون‌های مشابهی برای ورود به دانشگاه‌های دولتی وجود دارد.
سخن آخر
کنکور می‌تواند مانند یک پل شما را به خواسته‌هایتان نزدیک کند و نتیجه تلاش بیشتر در سال کنکور، موفقیت بزرگتری در این آزمون خواهد بود.اما به خاطر داشته‌باشید که برای موفقیت در رشته موردعلاقه‌تان، باید روند تلاشتان را پس از ورود به دانشگاه نیز ادامه دهید.
