همه چیز درباره رشته مهندسی عمران

مهندسی عمران، بیانگر کاربرد علم در ایجاد سازندگی و عمران کشور است؛ یعنی هر چیزی‌ که‌ به‌ آبادی‌ یک‌ کشور باز می‌گردد. مانند سد، فرودگاه‌، جاده‌، برج‌، تونل‌، دکل‌های‌ مخابرات‌، ساختمان‌های‌ مقاوم‌ در مقابل‌ زلزله‌، سیل‌ و آتش‌، نیروگاه‌های‌ برق‌. مصالح‌ سبک‌، ارزان‌ و با کیفیت‌ مناسب‌ برای‌ ساخت‌ و ساز، در حیطه‌ کار مهندس‌ عمران‌ قرار می‌گیرد.

امروزه در تمام‌ زمینه‌های‌ عمرانی‌ در آغاز به‌ یک‌ مهندس‌ کارآمد نیاز داریم‌؛ تا علاوه‌ بر رعایت‌ جنبه‌های‌ فنی‌ و اجرایی‌، اقتصادی‌ نیز عمل‌ کند. چون‌ اقتصادی‌ بودن‌ یک‌ اصل‌ در مهندسی‌ عمران‌ است‌.

توانایی های لازم برای رشته مهندسی عمران

مهندس‌ عمران‌ در محیط‌ کار خود با اقشار مختلف‌ جامعه‌ از جمله‌ کارگران‌، تکنسین‌ها و مهندسین‌ رشته‌های‌ دیگر سروکار دارد. باید با همه‌ این‌ افراد ارتباط‌ خوبی‌ برقرار کند. همچنین‌ باید آمادگی‌ کار در کارگاه‌های داخل‌ و خارج‌ شهر را داشته‌ باشد.

عده‌ای‌ نیز جذب‌ بـُعد نظری‌ و آزمایشگاهی‌ مهندسی‌ می‌شوند؛ که‌ این‌ عده‌ نیز باید آمادگی‌ کارهای‌ محاسباتی‌، دفتری‌ و آزمایشگاهی‌ را داشته‌ باشند. کارهایی‌ که‌ به‌ ریاضیات‌ قوی‌ و صبر و حوصله‌ بسیار نیاز دارد.

این رشته در مقطع ارشد دارای گرایشات متنوع 12 گانه است:

گرایش مهندسی و مدیریت ساخت 

یکی از راه های موفقیت در اجرای پروژه های عمرانی مدیریت صحیح و اصولی پروژه‌ها می‌باشد. شاخه مدیریت ساخت آموزش های لازم در این زمینه را فراهم می‌کند.

با توجه به اینکه هر پروژه ای نیاز به یک مدیر کارآمد دارد.  با توجه به اجرای بسیار ضعیف پروژه‌های عمرانی و تقریبا عدم مدیریت پروژه و کنترل پروژه در روند ساخت و مسائل اقتصادی و بحث زمان ، این رشته به کمک کنترل پروژه و مدیریت پروژه و روش های ساخت پیش رفته  ، در صدد حل مشکلات موجود در اکثر پروژها  و طرح های عمرانی به خصوص طرح های ملی می باشد. (نظیر سدهای بلند، بنادر وسازه های دریایی،پالایشگاهها ونیروگاهها،مجتمع های بزرگ مسکونی واداری، سازه های بلند، پل های با دهانه بزرگ وسیلوها ونظایر آنها). به راحتی میتوان در این رشته شخصیتی مدیریتی ساخت .

بخش دیگر این رشته به بحث های مدیریت اطلاعات ساختمان و بحث دعاوی در پروژه های عمرانی و حقوق مهندسی می پردازد .

گرایش مهندسی سازه

مهندسی سازه، گرایشی است که به آموزش تجزیه و تحلیل و طراحی سازه‌های مختلف می‌پردازد. این رشته بیشترین ظرفیت پذیرش را در دانشگاه‌های کشور دارا می‌باشد.

در این گرایش به اثبات دقیق و معادلاتی تمام خواص سازه پرداخته می‌شود. در این گرایش قادر به طراحی سازه‌های بلند مرتبه ، سازه هایی با رفتار غیر خطی، انواع مقاطع متغیر به کار رفته در تیر و ستون و  مدلسازی دقیق سازه در نرم افزار هایی مثل Abaqus  و Etabs & safe    و Sap   و نرم افزار های دیگر می‌باشد .

این گرایش طراح‌های قوی در زمینه مدلسازی سازه‌های بتنی و فولادی و انواع پیش ساخته ها وارد بازار کار می‌کنند .

 گرایش مهندسی زلزله

گرایش مهندسی زلزله، به طراحی سازه‌ها با توجه به بار زلزله می‌پردازد. همچنین وظیفه بهسازی و مقاوم سازی سازه های موجود که در مناطق لرزه خیز قرار دارند را بر عهده دارند.

که امروزه به علت نبود سازه های پایدار حتما نیاز به متخصصین زلزله به طور وسیع در پروژه های عمرانی احساس می شود. بازار کار قوی در آینده نزدیک برای مهندسان در این گرایش شکل میگیرد .

متخصصین این گرایش در نرم افزار هایی مثل base isolation  و مدلسازی میراگر های ویسکوز و … مهارت لازم را دارند .

گرایش مهندسی ژئوتکنیک

مهندسی خاک و پی، گرایشی از مهندسی عمران می باشد که به بررسی خصوصیات خاک و رفتارهای خاک تحت بارهای مختلف می پردازد. با توجه به اینکه سازه های موجود روی خاک احداث می شود می توان گفت مهندسی خاک و پی در ارتباط مستقیم با مهندسی سازه می باشد.

 نحوه طراحی انواع پی ها ، نحوه مقاوم سازی دیوار حائل، مقاوم سازی خاک بستر و دیواره های خاکی به روش های مختلف همچون نیلینگ و شاتکریت ، سازه های نگهبان خرپا ، راک بولت ، دیواه بتنی در تونل ها و … .

همچنین آزمایشگاه های خاک برای نمونه گیری و انجام آزمایش های سه محوری و تحکیم و … بر روی آن  ، از انواع زمینه های شغلی در این گرایش می باشد که امروزه به شدت مورد استقبال فضای کار بوده و همیشه باید این مطلب را در نظر بگیریم که هیچ سازه ای بدون پی بنا نمی شود ، که اهمیت این گرایش را  در مهندسی عمران نشان می دهد . نرم افزار های مورد نیاز یادگیری Geo studio   و  plaxis  و  Flac3D    و Ensoft Lpile   و … می باشد.

 گرایش مهندسی حمل و نقل 

گرایش حمل و نقل، شامل چهار بخش مجزا به نام های حمل و نقل دریایی ، ریلی ، هوایی و جاده ای می باشد. که مهندسین باتوجه به توانایی های خود می توانند در هر یک از این زیر مجموعه ها به تحصیل و فعالیت بپردازند. نرم افزار های مورد نیاز – Transcad- Vissum- Cube و … می باشد .

 گرایش مهندسی راه و ترابری 

گرایش راه و ترابری، به آموزش طراحی راه در دشت ها و کوهستان ها، طراحی هندسی راه و راه آهن می پردازد. فارغ التحصیلان این گرایش اغلب در محیط کاری خارج از شهر مشغول به کار می شوند.

و در حال حاضر نیاز بسیار زیادی به بازسازی مسیر ها و جاده ها و… می باشد .در این رشته تصویر سازی دقیق از مسیر ها ، مطالعه اولیه و امکان سنجی برای طرح ها لازم است. نیاز به تسلط بر روی انواع نشریه راه همچون نشریه 415 – 101 – 234 – و … الزامی می باشد . رشته ای با آینده شغلی بسیار قوی داشته و نیاز به مهندسین بیشتری در این زمینه احساس می شود .

گرایش ساختمان های هوشمند 

مخاطب این رشته دانش‌آموختگان دوره کارشناسی رشته‌های مهندسی عمران، مهندسی مکانیک، مهندسی پلیمر و مهندسی مواد هستند و  در حال حاضر این رشته در کشورهای پیشرفته دنیا وجود دارد و پژوهش‌های بسیاری در دانشگاه‌های معتبر جهان در زمینه این رشته و در راستای کاربردی کردن فناوری‌های هوشمند در صنعت ساختمان در حال انجام است .

سیستم مدیریت ساختمان یا BMS (Building Management System ) سیستمی است که به فعالیتها و امور ساختمانها نظارت کرده و در مواقع لازم با توجه به تغییرات شرایط محیطی، تغییرات لازم را بطور خودکار اعمال می­نماید. این سیستم می­تواند با توجه به کاربری ساختمان ( مسکونی، اداری، تجاری، بیمارستان و … ) جهت آنها طراحی و اجرا شده و بر کلیه فعالیت­های اعم از باز و بسته شدن درب، ورود و خروج افراد، سیستم­­های روشنایی، سیستم­های تهویه مطبوع پنجره و پرده اتاقها، صوتی و تصویری و … نظارت داشته باشد.

ساختمانی که مجهز به سیستم مدیریت BMS باشد اصطلاحاً ساختمان هوشمند گویند. این سیستم به افراد ساکن این امکان را می­دهد که از تجهیزات بطور کارآتری استفاده نموده و احساس امنیت و آسایش را در آنها افزایش می­دهد و همچنین می­تواند موجب صرفه ­جویی انرژی گردد.

اینساختمانها با استفاده از یک پارچه نمودن چهار عنصر اصلی سیستم­ها، ساختار، سرویس و مدیریت و با برقراری ارتباط میان آنها محیطی پویا و مقرون به صرفه بوجود آورند.

 گرایش مهندسی و مدیریت آب 

مهندسی عمران گرایش مدیریت منابع آب، در واقع تلفیق گرایشهای “آب و فاضلاب” و “مهندسی رودخانه” قدیم می باشد.

گرایش آب و فاضلاب به آموزش جمع آوری وتصفیه فاضلاب ها می پردازد. همچنین در این گرایش مهندسان با تاسیسات مرتبط با فاضلاب از قبیل مخازن ذخیره و خطوط انتقال آشنا می شوند.

با توجه به ضعیف بودن سیستم جمع آوری و تخلیه فاضلاب در ایران، گرایش آب و فاضلاب بازار کار رو به رشدی را دارا می باشد. گرایش مهندسی رودخانه به آموزش تخصصی در زمینه مکانیسم انتقال رسوب رودخانه ها، رفتارهای مختلف رودخانه ها و کنترل سیلاب و … می پردازد.

فارغ التحصیلان در گرایش مهندسی رودخانه می توانند در برخی زمینه های کاری مهندسان آب و محیط زیست فعالیت داشته باشند .

 گرایش مهندسی سواحل ، بنادر و سازه های دریایی

مهندسی عمران گرایش سازه دریایی، به مطالعه و طراحی سازه های مرتبط با دریا اعم از سازه های ساحلی، نزدیک ساحل و یا دور از ساحل می پردازد.

فارغ التحصیلان در این رشته می توانند به طراحی در دفتر فنی پرداخته و یا در پروژه های شمالی یا جنوبی کشور مشغول به کار شوند.

فارغ التحصیلان گرایش سازه دریایی می توانند بطور مرتبط با گرایش خود و یا در شاخه های دیگر مانند سازه و آب مشغول بکار شوند .

از طرفی گرایش سازه دریایی به دلیل مرتبط بودن با صنعت نفت و گاز نسبت به سایر گرایش های عمران دارای بازار کار بسیار خوبی دارد.

 گرایش مهندسی محیط زیست 

مهندسی محیط زیست، در برگیرنده طیف وسیعی از آموزش ها می باشد. از تصویه آب و هوا گرفته تا دفع فاضلاب  .فارغ التحصیلان کارشناسی ارشد عمران با گرایش محیط زیست در زمینه هایی همچون شناخت و کنترل آلودگی منابع آب، آلودگی هوا و آلودگیهای حاصل از مواد جامد زائد سررشته دارند.

آنها می توانند در سازمان های مسئول برنامه ریزی، شهرداری ها، سازمان حفاظت محیط زیست، شیلات، کارخانجات و سازمان های وابسته به وزارت نیرو مشغول به کار شوند .

 گرایش مهندسی خطوط راه آهن 

هدف دوره‌ کارشناسی ارشد مهندسی خطوط راه آهن تربیت افرادی است که دارای توانایی‌های لازم جهت درک بهتر مسائل، برنامه ریزی و هدایت پروژه‌های تخصصی در زمینه راه آهن وخطوط ریلی مختلف باشند.

پروژه‌ها وتحقیقات مذکور می‌توانند در زمینه های رفتارسنجی روسازی و زیرسازی خطوط راه آهن، مدیریت خطوط راه آهن، ساخت و اجرای خطوط و نظایر آنها در راه‌آهن‌های معمولی، سبک، سریع السیر، برقی، شهری و مترو باشد.

تربیت افرادی که بتوانند در توسعه و گسترش دانش فنی راه آهن در سطح آموزش عالی کشور موثر باشند، از جمله اهداف و دستاوردهای مهم این دوره می‌باشد.

گرایش مهندسی آب و سازه‌های آبی

کارشناسی ارشد آب و سازه‌های هیدرولیکی یکی از گرایش‌های کارشناسی ارشد عمران است؛ که در زمینه تحلیل و طراحی سازه‌هایی که به نوعی با آب سروکار دارد. در ساختمان‌های هیدرولیکی به‌کار برده می‌شوند، فعالیت دارد. در واقع این گرایش ترکیبی از گرایش‌های سازه و آب می‌باشد.

این گرایش همچنین با مباحث مطرح شده در هر دو موضوع مهندسی محیط زیست وبهداشت نیز ارتباط دارد.

البته همانطور که عنوان شد، تأکید بیشتر این گرایش بر روی طراحی و محاسبه‌سازه‌های مرتبط با آب می‌باشد. مطالعات هیدرولوژیکی چندان در حیطه‌ مباحث این گرایش نیست.

موقعیت شغلی و بازار کار رشته مهندسی عمران

مهندس‌ عمران‌ شانس‌ کاری‌ زیادی‌ دارد؛ چون‌ در طراحی‌ و ساخت‌ بسیاری‌ از کارهای‌ عمرانی‌ مانند راه‌ها، پل‌ها، سدها مهندسین‌ عمران‌ حضوری‌ فعال‌ دارند.

متخصصانی‌ که‌ یا در دفترهای‌ مشاوره‌ به‌ طراحی‌ پروژه‌های‌ فوق‌ می‌پردازند؛ یا مجری‌ کارهای‌ عمرانی‌ مذکور بوده‌ و به‌ کیفیت‌ اجرای‌ آنها نظارت‌ دارند.

فارغ‌التحصیلان نقشه‌برداری نیز علاوه بر موارد یاد شده در هدایت و کنترل اجرای خطوط انتقال آب، برق، گاز نقش مهم و مؤثری دارند.

البته‌ باید توجه‌ داشت‌ که‌ هر دانشجوی‌ مهندسی‌ عمران‌ نمی‌تواند فرصت‌های‌ شغلی‌ خوبی‌ داشته‌ باشد. بلکه‌ باید در دوران‌ تحصیل‌ به‌ دنبال‌ یادگرفتن‌ باشد نه‌ این‌ که‌ تنها واحدهای‌ دانشگاهی‌ را پاس‌ کند.

یا حتی‌ به‌ فکر یک‌ معدل‌ خوب‌ دانشگاهی‌ باشد. چون‌ شرکت‌های‌ عمرانی‌ خصوصی‌ و دولتی‌ به‌ دنبال‌ یک‌ نیروی‌ کارآمد هستند نه‌ الزاماً‌ شاگرد اول‌ دانشگاه‌ !

نوشته استاد محمودی