افزایش تمرکز هنگام مطالعه + راه ها و روش ها

افزایش تمرکز هنگام مطالعه از جمله عواملی است که می‌تواند کیفیت مطالعه را بالا ببرد. هرچه برنامۀ مطالعه فشرده‌تر و حجم مطالبی که باید مطالعه شوند، بیشتر باشد، نقش تمرکز در افزایش کارایی و کیفیت مطالعه بالاتر می‌رود. تمرکز هنگام مطالعه از سایر ویژگی‌های شخصیتی و گاه ژنتیکی جدا نیست و برخی افراد از کودکی تمرکز بالاتری دارند یا دیرتر حواسشان پرت می‌شود، ولی از یک سو تمرکز نوعی مهارت است و از سوی دیگر تمرکز امری نسبی است، در نتیجه با تمرین و به کار گرفتن برخی روش‌ها می‌توان آن را در همه تقویت کرد، حتی در افرادی که ذاتاً فاقد آن هستند. در ادامه به راهکارهایی برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه اشاره می‌کنیم.

عوامل مزاحم تمرکز هنگام مطالعه

عوامل به هم خوردن تمرکز را به طور کلی می‌توان به دو دستۀ درونی و بیرونی تقسیم کرد. منظور از عوامل درونی مزاحم تمرکز هنگام مطالعه، مسائلی ذهنی است که باید برای حل آنها به کنکاش آن مسئله در درون و رفع تدریجی‌اش پرداخت، مسائلی مانند اضطراب، افسردگی، هیجان، مشکلاتی در روابط، گفتگوی ذهنی، خیال‌پردازی، فکر به گذشته و آینده و غیره. منظور از عوامل بیرونی مزاحم تمرکز هنگام مطالعه شرایط محیطی‌ای است که با تحریک حواس مختلف انسان یا اختلال در کارکرد مطلوب جسم انسان حواس‌پرتی ایجاد می‌کنند و اغلب پس از شناسایی به سرعت قابل رفع هستند، عواملی مانند نور کم یا زیاد، سروصدا، بوی نامطبوع محیط، هوای گرفته، درد، ضعف بینایی، گرسنگی، تشنگی، دمای نامناسب محیط و غیره. به علاوه از رایج‌ترین عوامل بیرونی حواس‌پرتی در دهۀ اخیر شناسایی وجود تلویزیون، رادیو، لپ‌تاپ و گوشی روشن در اتاق مطالعه است.

خوب است هر کس با دقت در نحوۀ مطالعۀ خود، عوامل حواس‌پرتی بیرونی و درونی را شناسایی کند. در حقیقت این اولین قدم در افزایش تمرکز هنگام مطالعه است. با در نظر گرفتن تمامی موارد فوق، راهکارهای زیر به افزایش تمرکز هنگام مطالعه کمک می‌کنند.

1. 
2. برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه، خودتان را به چالش بکشید. داشتن چالش فکری و سوال هنگام مطالعه به شما کمک می‌کند چون یک جستجوگر که می‌کوشد از تمام حواس و توانایی خود برای پیدا کردن مطلوبش استفاده کند، با انگیزه و تمرکز بالایی به کنکاش و مطالعه بپردازید.
3. برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه سرعت مطالعۀ خود را افزایش دهید. ذهن ما می‌تواند تعداد کلمات بالایی را در دقیقه درک کند، وقتی مطالعه را بیش از اندازه طول می‌دهیم، در واقع به ذهن وقت اضافه می‌دهیم و این وقت اضافه صرف هرزگردی ذهن می‌شود.
4. مطالعه را بلافاصله پس از دست گرفتن کتاب آغاز کنید. این کار به افزایش تمرکز هنگام مطالعه کمک می‌کند. اگر سریع کتاب را باز نکنید و مشغول مطالعه نشوید، ذهن مستعد است خود را با هرزگردی و خیال‌پردازی مشغول سازد. زمانی را برای شروع مطالعه و زمانی را برای اتمام آن تعیین کنید و به این زمان‌بندی پای‌بند باشید.
5. اگر به دنبال افزایش تمرکز هنگام مطالعه هستید، از نشان استفاده کنید و خطوط را با آن دنبال کنید تا نه دچار وسواس در مطالعه و بازگشت چند باره به متن شوید و نه مطلب را گم کنید.
6. اگر مجبورید متنی را مطالعه کنید که به آن علاقه ندارید، سعی کنید چیز مطلوبی در آن بیابید، یا به هر ترتیب ذهن خود را به آن موضوع علاقمند یا با آن درگیر کنید. علاقه به موضوع انگیزه را بالا می‌برد و افزایش انگیزۀ مطالعه، موجب افزایش تمرکز هنگام مطالعه می‌شود.
7. اگر در زمان مطالعه دوستان یا اعضای خانواده مدام پیشنهادهای وسوسه‌انگیزی برای ترک مطالعه می‌دهند. مودبانه اما جدی و محکم از آنها بخواهید مزاحم نشوند. برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه باید رد کردن این پیشنهادها را تمرین کنید و مطمئن باشید با این کار احترام بیشتری نزد اطرافیان پیدا خواهید کرد.
8. برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه، با روحیۀ مثبت و پرانرژی به سراغ مطالعه بروید. برای این کار می‌توانید پیش از شروع مطالعه، کاری انجام دهید که حالتان را خوب می‌کند، موسیقی شاد گوش دهید، شعر بخوانید، یا هر چیز دیگری که شما را شاد و سرحال می‌کند.
9. در هنگام مطالعه، یادداشت بردارید. یادداشت‌برداری، خلاصه‌نویسی، جزوه‌نویسی یا نوشتن برگه‌های جعبه لایتنر، همه و همه به افزایش تمرکز هنگام مطالعه کمک می‌کنند. به علاوه، یادداشت‌برداری فهم مطالب را نیز ساده‌تر می‌کند و سرعت یادگیری را افزایش می‌دهد.
10. تخیلتان را کنترل کنید. شاید یکی از دشوارترین کارها برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه کنترل خیال باشد. خوب است بدانید حتی این امر نیز با تمرین به دست می‌آید. تنها کافی است هر گاه ذهنتان اولین پرش‌ها را نشان می‌دهد و متوجه می‌شوید دارد آرام به دنیای خیال می‌خزد، مچ او را بگیرید و بگویید «الان نه». البته این کار بسیار دشوار است اما ناممکن نیست و هر چه بیشتر این فرمان را به مغز خود بدهید، عادت می‌کند برای مدتی طولانی‌تر متمرکز بماند.
11. در هنگام مطالعه با خود مهربان باشید. ما وقتی مطالعه می‌کنیم، تمرین حل می‌کنیم، تست می‌زنیم و …، همزمان در ذهنمان کار خود را ارزیابی می‌کنیم. برداشت مثبت یا منفی ما از خودمان به شدت روی تمرکز ما اثرگذار است. هرچه فرد هنگام مطالعه دربارۀ خود و توانمندی‌هایش حس اعتماد بالاتری داشته باشد، توانایی‌اش برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه بیشتر است. هرگز حین مطالعه اجازه ندهید افکار منفی دربارۀ مهارت‌ها و توانایی‌هایتان در ذهن شما وارد شوند یا آنجا جولان دهند.
12. برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه، قبل از شروع مطالعه در صبح و عصر، یک لیوان چای یا قهوه بنوشید. البته در مصرف کافئین زیاده‌روی نکنید زیرا کافئین زیاد خود مانع تمرکز و موجب اختلال در خواب است.
13. هنگام مطالعه، گوشی همراهتان را خاموش کنید، روی حالت پرواز بگذارید، اینترنت آن را قطع کنید، نوتیفیکیشن‌هایش را غیرفعال کنید، آن را توی کشو یا کیف بگذارید و به هر نحوی که می‌توانید آن را از خود دور نگه دارید. برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه، محدود کردن فعالیت‌های مجازی از مهم‌ترین اقدامات اولیه است.
14. در شبانه‌روز هفت یا هشت ساعت بخوابید. خواب کافی خستگی را رفع می‌کند و سبب افزایش تمرکز هنگام مطالعه می‌شود. اگر عادت کنید شب بخوابید، تأثیر خواب بر افزایش تمرکز هنگام مطالعه در شما دوچندان می‌شود. به علاوه، وقتی به اندازۀ کافی بخوابید، مجبور نیستید برای حفظ انرژی روز خود به مصرف بیش از حد کافئین رو آورید و وارد سیکل معیوب کافئین-بی‌خوابی شوید.
15. از ابتدا خود را به مطالعه در مکان کاملاً ساکت عادت ندهید. تنهایی و سکوت مطلق از یک سو خود محرک شروع خیال‌پردازی است و از سوی دیگر سخت به دست می‌آید. در نتیجه حتی اگر خیال‌پرداز نباشید، پیدا کردن مکانی مطلوب و کاملاً ساکت آنقدر طول می‌کشد که زمان مطالعه از دست می‌رود. در مجموع مطالعه در محیطی کم سر و صدا به افزایش تمرکز هنگام مطالعه بیشترین کمک را می‌کند.
16. غذاهای کم‌حجم و مقوی بخورید. تغذیۀ سالم نقش مهمی در افزایش تمرکز هنگام مطالعه دارد، به ویژه خوردن صبحانه از افت قند در طول روز جلوگیری می‌کند و لازم است آن را جدی بگیرید.
17. اگر به دنبال افزایش تمرکز هنگام مطالعه هستید، در انتخاب مکان مطالعه دقت کنید که محیط شلوغ و نامرتب نباشد، وسایل اتاق حداقلی باشند، نور مناسب باشد، دمای هوا معتدل باشد، دور از سروصدای تلویزیون و مانند آن باشد.
18. نور طبیعی بهترین نور برای افزایش تمرکز هنگام مطالعه است اما اگر امکان مطالعه در فضای باز و زیر نور طبیعی وجود ندارد، می‌توان کوشید حداکثر شرایط مطلوب را ایجاد کرد. هرگز در نور کم مطالعه نکنید، زیرا نور کم به چشم شما آسیب می‌زند و شما را خسته می‌سازد، در نتیجه تمرکز هنگام مطالعه افزایش نمی‌یابد. برای تنظیم نور در هنگام مطالعه، استفاده از چراغ مطالعه بسیار کمک‌کننده است.

امیدوارم با رعایت موارد خود در افزایش تمرکز هنگام مطالعه بیش از پیش موفق باشید.