سهمیه مناطق در کنکور

در کشور ما کنکور سراسری مهمترین مسیر برای ورود به دانشگاه است و طبق نظر شورای عالی آموزش و با همکاری سازمان سنجش کشور، با هدف گسترش عدالت آموزشی، علاوه بر نمرۀ خالص داوطلبان کنکور، برخی سهمیه‌ها نیز در پذیرش داوطلبان کنکور تأثیر می‌گذارند. تعریف سهمیه‌های خاص برای ورود به دانشگاه قدمتی به اندازۀ خود کنکور دارد ولی در چند سال اخیر یکی از مهم‌ترین سهمیه‌های تأثیرگذار بر نتیجۀ کنکور سراسری سهمیۀ مناطق بوده است. در این مقاله به تعریف و توضیح سهمیۀ مناطق در کنکور می‌پردازم.

براساس تقسیمات وزارت کشور هر یک از نقاط خاک ایران از نظر حقوقی زیرمجموعه یکی از استان‌ها، شهرها، دهستان‌ها، روستاها و … تعریف می‌شود. در اعمال سهمیه مناطق در کنکور این تقسیم‌بندی رسمی ملاک است و همچنین معیار محل اخذ مدرک تحصیلی داوطلبان کنکور است.

از آنجا که امکانات رفاهی و آموزشی در مناطق مختلف کشور در یک سطح نیستند، برای اینکه داوطلبان کنکور از جهت کمتر برخوردار بودن از امکانات آموزشی در رقابت با دیگر داوطلبان بیشتر برخوردار بازنمانند، سازمان سنجش با اعمال سهمیۀ مناطق به نوعی سعی در جبران کاستی‌ها در توزیع امکانات آموزشی را دارد. بدین ترتیب این سازمان استان‌ها، شهرها و روستاهای مختلف را به سه دسته تقسیم کرده است که در این تقسیم بندی منطقه یک بخش‌هایی از کشور را شامل می‌شود که در مقایسه با کل داوطلبان کشور از بهترین امکانات و خدمات آموزشی و رفاهی برخوردار هستند و منطقه دو و منطقه سه به ترتیب شامل بخش‌هایی می‌شوند که از امکانات و خدمات آموزشی رفاهی کمتری برخوردارند. همچنین سازمان سنجش برای تسهیل سهمیه‌بندی فارغ از محل سکونت برخی گروه‌های دیگر از داوطلبان کنکور را نیز زیرمجموعه منطقه سه تعریف کرده است. در ادامه به برخی نکات مهم در اعمال سهمیه مناطق در کنکور اشاره می‌شود.

1. در تعیین سهمیه منطقه داوطلبان کنکور، محل اخذ مدرک تحصیلی سه سال آخر دورۀ دبیرستان یا هنرستان ملاک قرار می‌گیرد.
2. داوطلبانی که سه سال آخر تحصیل خود را در نقاط مختلفی گذرانده باشند، منطقۀ تعیین‌کننده برای سهمیۀ منطقه کنکور آنها، مرفه‌ترین منطقه تحصیل است.
3. داوطلبانی که دست‌کم دو سال آخر تحصیل خود را در خارج از کشور گذرانده باشند، در کنکور سراسری از سهمیه منطقه 3 برخوردار می‌شوند.
4. داوطلبان دارای معلولیت (ناشنوا، نیمه‌شنوا، نابینا، نیمه‌بینا و معلولین دارای محدودیت حرکتی) فارغ از محل تحصیل، از سهمیۀ منطقه 3 برخوردار می‌شوند. لازم است داوطلبان کم‌توان متقاضی استفاده از این سهمیه در زمان ثبت‌نام در کنکور سراسری این مسئله را ذکر کنند و بسته به مورد مدارک مورد نیاز را به سازمان سنجش ارائه دهند.
5. داوطلبان کنکور مشمول سهمیۀ منطقه یک فقط با داوطلبان مشمول همین سهمیه در رقابت هستند، داوطلبان کنکور مشمول سهمیۀ منطقه دو فقط با داوطلبان مشمول همین سهمیه در رقابت هستند و داوطلبان کنکور مشمول سهمیۀ منطقه سه فقط با داوطلبان مشمول همین سهمیه در رقابت هستند.
6. اعمال سهمیه مناطق در کنکور بدین ترتیب است که ظرفیت هر رشته‌محل به نسبت تعداد داوطلبان کنکور هر سهمیه تقسیم‌بندی می‌شود. فرض کنید در کنکور تجربی 1402، داوطلبان کنکور دارای سهمیه مناطق (کلیه داوطلبانی که سهمیه دیگری ندارند) بدین ترتیب توزیع شده باشند که تعداد داوطلبان کنکور تجربی مشمول سهمیه منطقه یک 25% تعداد کل داوطلبان دارای سهمیه مناطق کنکور تجربی 1402 باشد و تعداد داوطلبان کنکور تجربی مشمول سهمیه منطقه دو 45% تعداد کل داوطلبان دارای سهمیه مناطق کنکور تجربی 1402 و تعداد داوطلبان کنکور تجربی مشمول سهمیه منطقه سه 30% تعداد کل داوطلبان دارای سهمیه مناطق کنکور تجربی 1402 باشند. بدین ترتیب در پذیرش هر رشته محل زیرمجموعه گروه تجربی (مثلاً رشتۀ دندانپزشکی دانشگاه تهران)، ابتدا 25 درصد از ظرفیت پذیرش برای داوطلبان دارای سهمیه ایثارگران 25 درصد و 5 درصد از ظرفیت پذیرش سهمیه ایثارگران 5 درصد کنار گذاشته می‌شود. سپس 70 درصد باقیمانده از ظرفیت پذیرش به ترتیب به نسبت 25، 45 و 30 به داوطلبان مناطق یک، دو و سه اختصاص داده می‌شود. آن گاه در رقابت داوطلبان دارای سهمیه یکسان، داوطلبی که تراز بالاتر و رتبه در سهمیه پایین‌تری داشته باشد پذیرفته می‌شود.
7. نکتۀ تاثیرگذار دیگر در پذیرش هر رشته محل نوع گزینش کشوری یا بومی در آن رشته است. مثالی که در نکتۀ شماره شش ذکر شد نمونه‌ای از پذیرش دانشجو در رشته‌های کشوری است که در آن پذیرش با توجه به نسبت داوطلبان مشمول سهمیه هر منطقه به کل داوطلبان آن گروه آزمایشی انجام می‌شود. در نکتۀ شماره هشت به رشته‌های بومی اشاره می‌شود.
8. در رشته‌محل‌هایی که گزینش آنها بومی (ناحیه‌ای، قطبی، استانی) است، 20 درصد از ظرفیت به داوطلبان غیربومی و 80 درصد به داوطلبان بومی اختصاص می‌یابد. البته در برخی رشته‌ها 40 درصد به داوطلبان غیربومی و 60 درصد به داوطلبان بومی اختصاص می‌یابد. اختصاص‌دهی ظرفیت‌ها در آن 20 درصد داوطلبان غیربومی به همان ترتیبی است که در نکتۀ 6 ذکر شد، یعنی ابتدا 30 درصد از این 20 درصد به داوطلبان غیربومی دارای سهمیه ایثارگران متقاضی این رشته محل تعلق میگیرد و مابقی به نسبت تعداد شرکت‌کنندگان از هر منطقه به هر منطقه تعلق می‌گیرد. سپس باز در اختصاص‌دهی ظرفیت‌ها در 80 درصد داوطلبان بومی، ابتدا 30 درصد از این 80 درصد برای داوطلبان کنکور بومی دارای سهمیه ایثارگران متقاضی این رشته محل کنار گذاشته می‌شود و مابقی به داوطلبان بومی آن منطقه تعلق می‌گیرد که به ترتیب نمرۀ تراز خود پذیرفته می‌شوند. برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ پذیرش بومی به مطلب بومی‌گزینی در کنکور مراجعه بفرمایید.
9. در پذیرش هر یک از دوره‌ها (روزانه و شبانه) در هر کد رشته محل، نسبت داوطلبان کنکور مجاز به انتخاب آن دوره (روزانه و شبانه) در هر یک از مناطق یک، دو و سه ملاک قرار می‌گیرد و نه نسبت تعداد داوطلبان شرکت‌کننده در کنکور از آن منطقه.

امیدوارم مطالعۀ این مطلب به داوطلبان کنکور کمک کند با اعمال سهمیۀ مناطق در کنکور بیشتر آشنا شوند و به ویژه در مرحلۀ انتخاب رشته آن را به خوبی لحاظ کنند. برای کسب اطلاعات دربارۀ سهمیه ایثارگران به مطلب سهمیه ایثارگران در کنکور مراجعه بفرمایید.