ظرفیت مازاد دوره‌ای است که از سال 1393 به عنوان گزینه‌ای به دوره‌های ارائه‌شدۀ دانشگاه‌ها افزوده شده است. ظرفیت مازاد در دانشگاه دوره‌ای است جدای از دورۀ روزانه و شبانه و دورۀ عادی دانشگاه آزاد که در آن به ازای دریافت شهریه‌ای بالا افراد امکان می‌یابند در برخی رشته‌های پرطرفدار به تحصیل بپردازند. برای ورود به دوره‌های ظرفیت مازاد، داوطلبان کنکور باید پس از شرکت در کنکور سراسری و کسب رتبۀ حد نصاب، در فرم انتخاب رشتۀ خود کدرشته‌محل‌های دارای ظرفیت مازاد را نیز انتخاب کنند.
ظرفیت مازاد هم در برخی دانشگاه‌های سراسری و هم در برخی دانشگاه‌های آزاد برای بعضی رشته‌ها موجود است. ظرفیت مازاد امکانی است که در اختیار دانشگاه‌های علوم پزشکی نهاده شده که با توجه به افزایش شدید تقاضا برای پذیرش دانشجو، علاوه بر ظرفیت اصلی خود دانشجو بپذیرند. به همین دلیل گاه از این رشته‌ها با عنوان ظرفیت مازاد پزشکی یاد می‌شود که منظور از آن ظرفیت مازاد تعریف شده در برخی دانشگاه‌های علوم پزشکی است که واحدهای پردیس خودگردان ندارند. یکی از نکات مهم دیگر این است که دانشجویان ظرفیت مازاد در مقطع کارشناسی و دکتری دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی زیرمجموعه وزارت بهداشت بدون مصاحبه پذیرفته می‌شوند.
از جمله دانشگاه‌های دارای ظرفیت مازاد این موارد هستند: دانشگاه شاهد، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، دانشگاه علوم پزشکی اراک، دانشگاه علوم پزشکی ایران، دانشگاه علوم پزشکی کاشان، دانشگاه علوم پزشکی البرز، دانشگاه علوم پزشکی گیلان. از جمله رشته‌های دارای ظرفیت مازاد می‌توان به پزشکی، هوشبری، علوم آزمایشگاهی، فیزیوتراپی، داروسازی، اتاق عمل، مامایی، کاردرمانی، گفتاردرمانی، مددکاری اجتماعی و بینایی‌سنجی اشاره کرد.
لازم به ذکر است شهریۀ دریافتی در دورۀ ظرفیت مازاد دانشگاه سراسری از شهریۀ دورۀ شبانۀ این دانشگاه و همچنین شهریه پردیس‌های خودگردان و پردیس‌ها بین‌الملل این دانشگاه بیشتر است. شهریۀ دریافتی در دورۀ ظرفیت مازاد دانشگاه آزاد نیز تقریباً دو برابر شهریۀ دریافتی در دورۀ عادی این دانشگاه است. شهریۀ دوره‌های ظرفیت مازاد دانشگاه آزاد تقریباً ترمی 20 میلیون تومان است. پیشنهاد می‌شود داوطلبان کنکور پیش از انتخاب رشته، دربارۀ مبلغ شهریه و توان مالی خود ارزیابی‌های لازم را به عمل آورند.
شهریۀ ظرفیت مازاد بر اساس نوع رشته، سال ورودی و تعداد واحد متفاوت است و باید به صورت ترمی پرداخت شود. اما به طور کلی شهریه ظرفیت مازاد در سال 1400 برای رشته‌های علوم پزشکی و پیراپزشکی ترمی 7 تا 14 میلیون تومان است و برای رشته‌های غیرپزشکی و پیراپزشکی ترمی 7 تا 10 میلیون تومان بوده است. این رقم سالانه 10 تا 15 درصد افزایش پیدا می‌کند.
از نظر کیفیت آموزش، دانشجویان ظرفیت مازاد با دیگر دانشجویان تفاوتی ندارند زیرا در غالب موارد این افراد در همان کلاس‌های عادی دانشگاه شرکت می‌کنند. اگرچه دانشگاه در این زمینه تضمینی نمی‌دهد، یعنی طبق ضوابط دانشگاه مختار است کلاس‌های ظرفیت آزاد را در محلی غیر از محل تشکیل کلاس‌های دورۀ روزانه برگزار کند اما در عمل در غالب موارد دانشجویان ظرفیت آزاد شرایطی مشابه دانشجویان دورۀ روزانه دارند.
از نظر نقل و انتقال دانشجویان و همچنین مهمان شدن در دانشگاهی دیگر، طبق ضوابط، دانشجویان ظرفیت مازاد تنها امکان جابه‌جایی و مهمان شدن در دانشگاه‌هایی با ظرفیت مازاد را دارند که این امر نیز تنها با موافقت دانشگاه‌های مبدأ و مقصد امکان‌پذیر است.
دانشجویانی که در دورۀ ظرفیت آزاد پذیرش می‌شوند، پس از پایان تحصیل با دانشجویان دیگر از نظر اعتبار مدرک تحصیلی و امکان شرکت در آزمون‌های مختلف استخدامی و ارتقای شغلی شرایطی برابر دارند. البته در مدرک تحصیلی این افراد، مثل فارغ‌التحصیلان دوره‌های شبانه، ذکر می‌شود که آنها فارغ‌التحصیل دورۀ مازاد هستند.
امیدوارم این مطلب به داوطلبان کنکور کمک کند در صورت عدم پذیرش در دوره‌های دیگر، بتوانند از فرصت ظرفیت مازاد بهره ببرند و در رشتۀ دلخواه خود مشغول به تحصیل شوند.
