کسانی که وارد رشته‌ی تجربی می‌شوند به خوبی می‌دانند که بیشترین بخش زحمت و تلاش آن‌ها برای موفقیت در کنکور، مطالعه عمیق و مفهومی درس زیست شناسی است. حتما شما هم شنیده‌اید که نباید درس‌هایتان را حفظ کنید، بلکه باید مفهومی بخوانید. اما آیا واقعا تفاوت حفظی خواندن را با عمیق و مفهومی خواندن می‌دانید؟
در ساده‌ترین حالت ممکن، خواندن دروس چند مرحله مجزا دارد. شما در کلاس به درس‌هایی که توسط معلم گفته میشود گوش می‌کنید. در خانه درس‌ها را برای خودتان می‌خوانید و در بهترین حالت قبل از امتحان آن را مرور می‌کنید.
اما وقتی قرار است خود را برای کنکور آماده کنید و درصد خوبی در درس زیست شناسی کسب کنید، همه چیز طور دیگری پیش می‌رود.
هرم یادگیری
جالب است بدانید که مراحل مختلف یادگیری امروزه در قالب یک هرم یادگیری ارائه میشود. این هرم یادگیری در ابتدا توسط ادگار هیل (Edgar Hale) مطرح شد. به تدریج پژوهش‌گران متفاوتی به تکمیل آن پرداختند تا درنهایت به چیزی که ما در ادامه می‌بینیم تبدیل شد.
حتما خیلی وقت‌ها این سوال برایتان ایجاد شده که چرا بعد از گوش دادن به درس در کلاس، آنطور که باید درس را یاد نمی‌گیرید. یا با روخوانی از روی دروس نمره‌ی خوبی در امتحان کسب نمی‌کنید.
طبق هرم یادگیری، اولین مرحله حضور در کلاس یا شرکت در کلاس زیست شناسی به صورت آنلاین است. در این حالت و تنها با گوش دادن، ۵ درصد یادگیری حاصل میشود.
در ادامه خودتان با خواندن مباحث از روی کتاب پرداخته و ۱۰ درصد یادگیری را کسب می‌کنید.
در ادامه کارهای دیگری میتوانند به افزایش یادگیری شما کمک کنند. کارهایی مانند گوش دادن به فایل صوتی، بررسی جداول و شکل‌ها، بحث‌های گروهی و تمرین‌های عملی. تمامی این کارها میزان یادگیری شما را افزایش می‌دهند و باعث می‌شوند تا به یادگیری عمیق نزدیک‌تر شوید.
در انتها کاری که موجب میشود شما به طور کامل درس زیست شناسی را یاد گرفته و اصطلاحا ملکه‌ی ذهنتان شود، ارائه و آموزش به دیگران است.
منظورمان از این مرحله این نیست که حتما این درس را به گروهی از دانش آموزان آموزش بدهید. بلکه شما باید به قدری به مباحث زیست شناسی دهم، یازدهم و دوازدهم مسلط شوید که بتوانید به صورت فرضی این درس را شرح داده و آمادگی پاسخگویی به سوالات احتمالی را هم داشته باشید.
تنها در این صورت است که می‌توایند از یادگیری کامل اطمینان داشته و موفقیتتان در کنکور تجربی را رقم بزنید.
در این مقاله می‌خواهیم این موارد را با هم بررسی کنیم تا نگرش جدیدی نسبت به مطالعه‌ی درس زیست شناسی داشته باشید.
مطالعه این مقاله پیشنهاد میشود:
چطور زیست شناسی کنکور را بخوانم؟
مطالعه‌ی عمیق زیست شناسی شرط اول یادگیری
در ابتدا می‌خواهیم بگوییم از جمله‌ی “درس زیست شناسی را عمیق بخوانید” منظورمان چیست. فرض کنید می‌خواهید مبحث “گیرنده‌های حسی جانوران” در کتاب زیست شناسی یازدهم را بخوانید. جمله‌ها را که پشت سر هم می‌بینید احساس می‌کنید همه چیز در هم پیچیده و با یک بار روخوانی نمی‌توانید اصل موضوع را متوجه شوید.
اینجاست که باید کاملا روی این مبحث عمیق شده و هرجمله را به تکه‌های کوچک‌تر تقسیم کنید. هر بخش از جمله را کاملا بشکافید تا مفهوم آن را درک کنید.
به تمام کلمات مفرد و جمع، مثبت و منفی، فعل‌ها و قیدهای زمانی خوب توجه کنید. پیشنهاد ما این است که هایلایتر داشته باشید و هر کلمه‌ای که به نظرتان ممکن است با اشتباه خواندن آن مفهوم جمله تغییر کند را هایلایت کنید.
شما باید سعی کنید هر قسمتی که می‌خوانید را با بخش‌های قبل مرتبط کنید. مثلا وقتی درباره‌ی ” انتقال اطلاعات در نسل‌ها” در کتاب زیست شناسی دوازدهم می‌خوانید، در ذهنتان به دنبال مباحث مشابه در کتاب‌های زیست شناسی دهم و یازدهم بگردید. وقتی ارتباط بین موضوعات را پیدا کنید، لازم نیست هر مبحث را به صورت جداگانه در ذهنتان طبقه بندی کنید.
با این کار هم فصل‌های قبل در ذهنتان دوره می‌شوند و هم راحت‌تر مفاهیم جدید را درک می‌کنید.
مطالعه‌ی مفهومی زیست شناسی برای کنکور
حالا می‌خواهیم درباره‌ی مطالعه مفهومی در این درس صحبت کنیم. همان چیزی که همیشه معلم‌ها و هر مشاور تحصیلی یا مشاور کنکور باتجربه‌ای از شما می‌خواهند تا به آن توجه کنید.
حتما برای شما هم این موضوع پیش آمده است که خودتان را برای امتحان کلاسی آماده کرده و کامل همه‌ی مباحث را خوانده‌اید. اما روز بعد انگار همه چیز از ذهنتان پاک شده است. دلیل این اتفاق آن است که شما در این چند روز فقط به طور حفظی دروس را مطالعه کرده‌اید. درواقع شما کتاب زیست شناسی تجربی را خوانده‌اید تا فقط در یک امتحان کلاسی نمره‌ی قابل قبولی بگیرید. اما مطالعه برای کنکور در یک روز و یک هفته و یک ماه اتفاق نمی‌افتد.
شما باید زیست دهم، زیست یازدهم و زیست دوازدهم را طوری بخوانید که برای چندین ماه به طور کامل در ذهنتان حک شده و بتوانید در زمان تست زدن از این دانش استفاده کنید.
بتوانید در زمان تست زدن از این دانش استفاده کنید.
وقتی می‌گوییم مطالعه‌ی مفهومی، منظورمان این است که شما باید بتوانید مباحثی که می‌خوانید را کاملا برای افراد دیگر ارائه داده. به سوالات احتمالی آن‌ها نیز جواب بدهید. هروقت احساس کردید در این حد به مباحث مسلط شده‌اید، وقت آن است که سراغ سرفصل جدیدی در درس زیست شناسی بروید.
مراحل مطالعه‌ی صحیح
در حقیقت اگر به طور کلی بخواهیم مراحل مطالعه‌ی درس زیست شناسی تجربی را نمایش بدهیم، می‌توانیم این نمودار را در نظر بگیریم:
همان طور که مشاهده می‌کنید با این سه مرحله شما به یادگیری عمیق در درس زیست شناسی می‌رسید. البته واضح است که بخش اعظم فعالیت شما در مرحله دوم و سوم یعنی مطالعه‌ی عمیق و مطالعه‌ی مفهومی خلاصه میشود.
وقتی این مراحل را سپری کنید وارد مرحله‌ی تست زنی می‌شوید. حالا با خواندن هر تست مطلب موردنظر در ذهنتان تداعی میشود. دیگر به راحتی می‌توانید ارتباط میان سوال و مطالب را پیدا کنید. این امر باعث میشود اعتماد به نفس شما هم افزایش پیدا کند.
دیگر با دیدن هر تست دست و دلتان نمی‌لرزد و به راحتی به خودتان مسلط می‌شوید. این موضوع در موفقیت در کنکور به کمکتان می‌آید. متاسفانه هنوز هم دانش آموزان زیادی با وجود زحمت و تلاش زیاد به علت استرس بالا و نداشتن اعتماد به نفس، ناراحت از جلسه کنکور بیرون می‌آیند.
آزمون کنکور نه آنقدرها آسان است که هرکسی بتواند درصد قابل قبولی کسب کند، نه آنقدر سخت است که با تلاش نتوان در آن موفق شد. کافیست این نکات را در نظر داشته باشید و اهسته و پیوسته پیش بروید تا در رشته و دانشگاه مورد علاقه‌تان قبول شوید.
