نقشه کشی ذهنی، از روش‌های بسیار مهم و کاربردی برای یادگیری دروس است. مغز انسان، پیچیده‌ترین ساختار موجود در جهان است. این ساختار با داشتن پتانسیل ایجاد یک شبکه ارتباطی، اطلاعاتی بیشتر از یک ابر رایانه را ذخیره میکند و انسان را قادر می سازد تا به پیشرفت های شگرف نائل آید. به علاوه، تا به حال تمامی ساختارهای مغز شناسایی نشده و عملکرد تعدادی از آن ها در هاله ای از ابهام است. با این وجود، ذهن ما هرروز با اطلاعات زیادی رو به رو می‌شود اما فکر می کنید که تمام اطلاعات موجود در ذهن ما مفید هستند؟ قطعا پاسخ منفی است.
اگر فردی قصد اقامت در چنین اتاقی داشته باشد، مسلما با مشکلات فراوانی رو به رو خواهد بود. حال ذهن خود را، اتاق در نظر بگیرید. اگر طبقه‌بندی و به اصطلاح نقشه‌کشی ذهنی وجود نداشته‌باشد، چه اتفافی خواهد‌افتاد؟ برای اینکه با چنین مشکلاتی دست و پنجه نرم نکنیم، بهتر است که با یک نقشه، مسیر خود را پیدا کنیم. چنین راهی در اصطلاح، نقشه‌کشی ذهنی یا Mind Map نام دارد. در این مقاله به بررسی نقشه کشی ذهنی می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
نقشه کشی ذهنی یا Mind Map چیست؟
این روش توسط تونی بوزان، نویسنده مطرح آمریکایی ابداع شد که در حقیقت ،یک یادداشت برداری طبقه بندی شده برای به یادآوری مطالب بوده و راهی آسان برای ایده پردازی در اختیار شما قرار می‌دهد. نقشه‌کشی ذهنی به شما این امکان را می دهد تا ایده های خود را بصورت بصری برای کمک به تجزیه و تحلیل و یادآوری ایجاد کنید. نقشه ذهن یک نمودار برای نمایش وظایف ، کلمات ، مفاهیم یا موارد مرتبط با یک مفهوم است که با استفاده از یک طرح گرافیکی تنظیم شده و به کاربر این امکان را می‌دهد یک چارچوب بصری حول یک مفهوم مرکزی ایجاد کند.
نقشه ذهن می تواند لیستی طولانی از اطلاعات یکنواخت را به یک نمودار رنگارنگ ، به یاد ماندنی و بسیار سازمان یافته تبدیل کند که مطابق با روش طبیعی مغز شما برای انجام کارها باشد. در واقع نقشه کشی ذهنی، وسیله ای است که برای به چالش کشیدن مغز استفاده می شود. به زبانی دیگر، نقشه ذهنی همان خلاصه برداری نوین بوده که ابزارهای مختلفی به آن اضافه شده است.
جالب است بدانید که امروزه نرم افزارهای مختلفی برای ایجاد نقشه ذهنی به وجود آمده است. به عقیده تونی بوزان، پیشرفت در نقشه‌کشی همانند سایر امور، نیازمند تکرار و تمرین می باشد که حتی باعث می شود در تصمیم‌گیری های روزانه بهتر عمل کنید.
آیا نقشه کشی ذهنی مفید است؟
یکی از موارد ذکر شده برای بهبود نقشه‌کشی ذهنی، توجه به هر دو جنبه مغز می باشد. برای مثال استفاده از رنگ های مختلف می‌تواند یادگیری و تمرکز شما را افزایش دهد. نقشه ذهنی سبب بهبود خلاقیت، فعالیت بیشتر مغز، گسترش حافظه کوتاه مدت و به تبع آن، بهبود حافظه بلند مدت می شود. به طور مثال، هنگامی که شما نقشه ذهنی کارهای روزمره خود را رسم می کنید، با یک نگاه می‌توانید تمامی امور مورد نظر خود را به یاد بیاورید. جالب است بدانید که این امکان برای کتب درسی نیز وجود دارد؛ با طراحی نقشه ذهنی دروس مختلف مثل زیست شناسی، یادآوری مطالب برای شما ساده تر خواهد شد.
مطالعات دانشگاه جان هاپکینز نشان می دهد دانش‌آموزانی که از نقشه ذهنی استفاده می کنند، توانستند نمرات خود را ۱۲ درصد افزایش بدهند. همچنین ثابت شده که نقشه ذهنی برای دانش آموزان اوتیسمی، سبب ایجاد درک بهتری از مفاهیم شده است. در حقیقت این افراد با دنبال کردن دستورالعمل ها ، توانسته اند با تمرکز ضعیف خود مبارزه کنند. نقشه ذهن آینه خارجی تفکر درخشان شماست که با یک فرآیند گرافیکی قدرتمند تسهیل می شود، و زمینه پیشرفت ذهنی و عملکردی شما را فراهم می کند.
چگونه یک نقشه ذهنی داشته باشیم؟
عنوان اصلی
در مرکز نقشه ذهنی، موضوع اصلی مد نظر خود را وارد کنید. به طور مثال قصد دارید تا درباره ریاضی دوازدهم تجربی، یک نقشه ذهنی ترسیم کنید. از تصاویر و رنگ های مختلف استفاده کنید تا علاقه و اشتیاق شما تا انتهای نقشه‌کشی حفظ شود.
شعبات اصلی
به عنوان مثال، ریاضی دوازدهم تجربی دارای شاخه های مختلفی می باشد. تابع، مثلثات، مشتق و کاربرد مشتق از جمله مواردی است که در این درس مطرح می‌شود که در اصطلاح به آن ها، شاخه اصلی می‌گویند. در ایجاد نقشه ذهنی از کلمات کلیدی استفاده کنید. شاخه‌های اصلی را به موضوع خود وصل کنید.
شعبات فرعی
هر یک از شاخه‌های اصلی، به شاخه های فرعی نیز تقسیم می شوند. مثلا ریاضی دوازدهم تجربی در شاخه مشتق، دارای بخش های مختلفی مانند اکسترمم تابع، شیب خط، خط مماس بر منحنی و مواردی از این دست می‌باشد. در این بخش نیز از عبارات کوتاه و کاربردی استفاده کنید.
تنظیم مجدد
نقشه ذهنی خود را بررسی کرده و ایرادات را برطرف کنید. از تصاویر مناسب و مرتبط استفاده کرده و با بهره‌گیری از منابع مختلف، اطلاعات خود را تکمیل کنید.
مطالعه این مقاله پیشنهاد می‌شود:
پرسش طلایی
«ریاضی دوازدهم تجربی(موضوع اصلی)، چه مطالبی را به من یادآوری می کند؟» پرسشی است که آغاز کننده نقشه ذهنی شما می‌باشد. در واقع با بیان این پرسش، تمامی ایده ها، اطلاعات، فعالیت و کلید واژه های مرتبط به موضع اصلی، نمایانگر می شود و شما به راحتی می توانید با استفاده از آن ها، نقشه ذهنی خود را کامل کنید. به یاد داشته باشید که مطالعه مجلات، کتاب و مقاله، دایره اطلاعات و ایده های شما را افزایش می دهد؛ به همین دلیل، نقشه کشی شما واضح و کاربردی خواهد‌بود.
در حقیقت این پرسش طلایی، سبب بارش فکری شده و همانطور که می دانید، بارش فکری یکی از تکنیک های گسترش خلاقیت می‌باشد. نقشه ذهنی به نوعی از طبیعت الهام گرفته شده و طرح اولیه آن، شبیه به درخت می باشد. نمودار و شاخه های موجود در نقشه ذهنی برای توسعه افکار و ایده های ما بسیار موثر است. امروزه نقشه ذهنی شکل بندی‌های مختلفی دارد و در سال های اخیر توسعه پیدا کرده است. از جمله نرم افزارهای ایجاد نقشه ذهنی می توان به Mindmeister، Mindmanager ، Mindnode و iMind map اشاره کرد. طرح زیر نیز یک مثال ساده برای بیان واضح‌تر نقشه ذهنی می باشد.(اعداد میانگین می باشند)
