خداوند بزرگ، صاحب وآفریننده هر دو جهان، انسانها رو از یه نوع گِل سرشته و از روح مقدس خودش درکالبدشون دمیده، اما درکلِ جهان هستی نمیتونیم دو نفرکه کاملا شبیه هم باشن رو پیدا کنیم. تاریخچه علم ژنتیک، رو این مسأله صحه گذاشته.
اگه بتونیم کل دنیا رو بگردیم و قادر باشیم اثرانگشت خودمون رو با اثرانگشت تمام آدما مقایسه کنیم، امکان نداره، دو اثرانگشت همسان پیداکنیم؛ هرکدوم از ما منحصربه فرد و ویژه آفریده شدیم.
معرفی علم ژنتیک
برای معرفی این علم باید تاریخچه علم ژنتیک رو مورد بررسی قرار بدیم. بدن ما از تعداد بسیار زیادی سلول ساخته شده؛ داخل این سلولها، یه نوع واحد شیمیایی خیلی کوچیک وجود داره به نام ژن. ژنها عامل وراثت هستن.
دانش ژنتیک، شاخهای از علم زیست شناسیه، که کارش پرداختن به تفاوتها و تغییرات ژنتیکی جاندارانه. در دنیا، یه کشیش اتریشی-المانی به اسم یوهان گرگومندل رو به عنوان پدر علم ژنتیک میشناسن. گرگومندل نظریه ژنتیک رو، روی بوته نخودفرنگی آزمایش کرد. به این صورت که اول این گیاه رو از نظر ظاهر، گل، دانه، برگها و ساقهها طبقهبندی کرد. و بعد در مورد انتقال ویژگیهای وراثتی اونا، تحقیقاتی انجام داد.
چرا مندل برای این کار گیاه نخودفرنگی رو انتخاب کرد؟
مهمترین دلایل مند برای این انتخاب:
⦁ نخود فرنگی گیاهی بود که به راحتی رشد میکرد.
⦁ ویژگیهای مشخص و متضادی داشت.
⦁ نخود فرنگی هم قابلیت خود لقاحی داشت و هم دگرلقاحی.
⦁ چون نخود فرنگی یه گیاه یه ساله، پس تو مدت زمان کمتری میشد نسلهای اون رو مورد مطالعه قرار داد.
53سال بعد، دانشمندای دیگهای به قابلیت و اهمیت ژن یا همون DNAپی بردن و از اونجا به بعد دیگه تحقیقات جدید و پیگیرانهای رو انجام دادن.
واژه ژنتیک یه کلمه یونانیه که این معانی بهش اطلاق میشه؛ زایش، خاستگاه، نژاد و گونه. دانشمندا میتونن به کمک علم ژنتیک، دادههای وراثت و انتقال اونها ازسلولهای والدین به فرزندان و حتی چندین نسل بعد رو بررسی کنن.
ژنها، نقش بسیار پررنگی رو در تشکیل شخصیت و روان انسان، بازی میکنن. به جنبه ها و ویژگیهای عاطفی، فیزیولوژیکی، علمی و انگیزشی فرد، شخصیت گفته میشه.
ضرورت وجود علم ژنتیک
تاریخچه علم ژنتیک نشون میده، که اگه دنیای علم، تمرکزش رو، روی ژنها و عملکردشون رو سلولهای آدمها بزاره، و بعدش تغییرات لازم رو به موقع انجام بده؛ تا از نابهنجاریهای زیادی مثل بیماریهای مادرزادی و جهشهای ژنتیکی جلوگیری کرده و صفات خوبی رو به جاندارمیزبان منتقل کنه.
علم ژنتیک فقط مختص به زمان حال و یا آینده نمیشه، محققین به کمک این دانش آزمایشاتی رو روی بقایای انسانهای اولیه، فسیل جانوران وگیاهان انجام میدن تا به اطلاعاتی مثل نوع تغذیه، علت مهاجرت، انواع بیماریها، نوع رفتار و… دست پیدا کنن.
کاربردعلم ژنتیک
تحقیقات روی ژنها و بررسی تاریخچه علم ژنتیک، به دانشمندا کمک میکنه تا با دستکاری اونها و ایجاد تغییرات، برای سلامت جامعه تمهیداتی اندیشیده بشه.
علم ژنتیک، کاربردهای خیلی زیادی رو تو علوم فناوری پایه، علوم پزشکی، علوم دامداری و تولیدات کشاورزی-صنعتی و داروسازی داره. شاید براتون سوال باشه علم ژنتیک تو زمینه کشاورزی چه کاربردی رو میتونه داشته باشه؟ قطعا شناخت ژنهای برتر تو نمونههای گیاهی باعث میشه که ما بتونیم محصولاتی رو کشت کنیم که از لحاظ کیفیت و کمیت برترین هستن. در واقع ما با انتخاب ژنهای برتر باعث تکثیر نمونههای خاص و با کیفیت میشیم.
اختلالات ژنتیکی
قدیم الایام، اگه نوزادی با یه ناهنجاری واختلال متولد میشد، مادر رو مقصر میدونستن؛ درحالیکه، عامل وراثت از والدین به صورت، تقریبا به یه اندازه توسط کروموزومهاشون، به نوزاد منتقل میشه. فرزندان هم از مادر صفاتی رو به ارث میبرن هم از پدر. خداود عظیم الشان هم، توکتاب علمی _اخلاقی مسلمانان فرموده: «والدین وارثان، فرزندانشان هستند» و در جایی دیگه میفرماید: «گیاهان و حشرات با هم ازدواج میکنن». علم ژنتیک رو به بیانی ساده و روان، برای مردم عنوان فرموده.
اسپرم وتخمک در رحم مادر، عمل لقاح انجام میدن، لقاح تشکیل شده به مدت چند هفته حالت ژلهای وگوشتی دارد و طی هفتههای آینده کمکم تکامل پیدا میکنه.
اگه توی ژن، جهش و نارسایی رخ بده، نوزاد دچار اختلال ژنتیکی میشه. در موارد کمی هم بعد از تولد و گذشت حتی چند سال از عمر، فرد ممکنه به اختلال ژنتیکی دچار بشه. در حقیقت فاکتورهای تعیینکننده ویژگیهای ژنتیکی افراد(DNA) نباید دچار ناهنجاری بشه. درغیر اینصورت قطعا اختلال ژنتیکی بوجود میاد. این اختلالات عبارتند از:
⦁ جهش چندژنی
⦁ جهش تک ژنی
⦁ تغییرات کروموزومی
⦁ میتوکندریال
علم ژنتیک با تکنیکهای پیشرفته و آزمایشات کروموزومی، به صورت تقریبی میتونه 70درصد از این علتها رو تشخیص بده. بیست الی پنجاه درصد سقط جنین، به دلیل همین اختلالاته. با پیشرفت علم وتکنولوژی امروزه بسیاری از اختلالات ژنتیکی قابل شناسیه، به طوری که حتی در مراحل اولیه با دستکاری ژنتیکی محققان میتونند از رشد نمونه ناسازگار و دارای اختلال جلوگیری کنند.
ژنها قادرن بیماریهای والدین رو به همون کیفیت به نوزاد منتقل کنن. حتما شنیدید که میگن فلانی مادرزادی، مثلا دیابت داره؛ این بدین معنیه که فرد از یکی از والدین این عامل رو به ارث برده. امکان داره وراثت تا چندین نسل ادامه پیدا کنه، به شرطی که تغییرات و هیچگونه دستکاری در ژنها انجام نشه. علم ژنتیک روی ژنوم انسانی و نباتی تحقیق میکنه.
حرف پایانی
با بررسی تاریخچه علم ژنتیک، متوجه پیشرفت علم در زمینه تکثیر نمونههای خاص شدیم. محققان دارند تلاش میکنند تا از تکثیر ژن هایی که قابلیت کمی دارن، پیشگیری کنند. ما در آینده شاهد نمونههایی هستیم که سازگاری زیادی با محیط خواهند داشت.
علم ژنتیک، یافته جدید قرنهای اخیره، درحالیکه قرنها پیش تو بزرگترین کتاب علمی-اخلاقی مسلمانان، درمورد این علم پیچیده صحبت شده بود.